26.4.07

21 χρόνια μετά…


Ήταν σαν σήμερα, 26 Απριλίου του 1986, όταν ο αντιδραστήρας 4 του Τσερνόμπιλ έσκασε απελευθερώνοντας στον αέρα 10 φορές περισσότερη ραδιενέργεια απ' ό,τι η βόμβα της Χιροσίμα.
Το ραδιενεργό νέφος έπληξε την Ουκρανία και τις γειτονικές της χώρες, αλλά και τη Σουηδία, την Βρετανία, τα Βαλκάνια, ακόμη και τις ΗΠΑ. Οι εκτιμήσεις για τα άμεσα θύματα ποικίλλουν από μερικές εκατοντάδες έως και χιλιάδες.
Για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν θα μάθουμε όμως ποτέ: οι λευχαιμίες και οι λοιπές ανίατες ασθένειες έχουν πολυπαραγοντικά αίτια και είναι σχεδόν αδύνατη η ταυτοποίηση της προέλευσής τους.

TI ΕΓΙΝΕ ΣΤΙΣ 26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1986

Τα μεσάνυχτα της 25ης Απριλίου 1986, τεχνικοί του πυρηνικού σταθμού «Βλαντίμιρ Ίλιτς Λένιν», στο Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας, αποπειράθηκαν να κάνουν ένα πείραμα για να ελέγξουν τα συστήματα ασφαλείας.

Στη 1.20 το πρωί της 26ης Απριλίου αλυσιδωτή αντίδραση στον αντιδραστήρα της τέταρτης μονάδας προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το κάλυμμα του αντιδραστήρα. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού εκλύθηκαν στην ατμόσφαιρα. Το ραδιενεργό νέφος κινήθηκε δυτικά και σε δυο μέρες έφτασε στη Γερμανία, τη Σουηδία και την Πολωνία, ενώ 4 μέρες αργότερα βρισκόταν στη Γαλλία και τη Βρετανία, φέρνοντας ραδιενεργό βροχή. Έδαφος, νερό, τρόφιμα, φυτά και ζώα μολύνθηκαν. Λίγες μέρες αργότερα ένα τρίτο σύννεφο μετέφερε τη ραδιενέργεια στα Βαλκάνια και τη Βόρειο Ελλάδα. Στη χώρα μας έκπληκτοι οι πολίτες, μόλις στις 29 Απριλίου, παρακολουθούσαν από τα - δύο εκείνη την εποχή - κανάλια της τηλεόρασης την είδηση για το πυρηνικό ατύχημα. Ήταν Μεγάλη Τετάρτη και ετοιμάζονταν για τον εορτασμό του Πάσχα. Οι εβδομάδες που ακολούθησαν ήταν εφιαλτικές. Κάποιοι κατηγορούσαν τον «Δημόκριτο» για ολιγωρία αφού «άφησε τους καταναλωτές να αγοράζουν λαχανικά για το Πάσχα παρά το γεγονός ότι μπορεί να είχαν προσβληθεί από ραδιενέργεια». Αρκετοί σταμάτησαν να τρώνε λαχανικά, ενώ η υστερία είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο που κάτοικοι της Βόρειας Ελλάδας μετανάστευσαν προσωρινά στην Αθήνα.
Η υστερία δεν ήταν αδικαιολόγητη. Το είδος της ραδιενέργειας που έφτασε στην Ελλάδα αποτελεί την αιτία εκδήλωσης ραγδαία εξελισσόμενου καρκίνου στο γαστρεντερικό σύστημα. Κάτοικοι της Ρωσίας και της Ουκρανίας πέθαναν από λευχαιμία και θυρεοειδή, που εκδηλώνεται μέσα σε διάστημα ελαχίστων ετών από την έκθεση σε ραδιενέργεια. Για να εκδηλωθεί καρκίνος στο γαστρεντερικό σύστημα από ραδιενέργεια, όμως, χρειάζονται περίπου 20 χρόνια..

Τα θύματα

Ευρωπαϊκές ιατρικές επιθεωρήσεις, διαφορετικές μεταξύ τους, έχουν αναφέρει στο παρελθόν πάντως ότι ο αριθμός των θυμάτων του Τσερνόμπιλ στην Ελλάδα ίσως να φτάνει τους 1.500. Τόσες ήταν μέσα στη δεκαετία 1986 - 1996 οι καταγεγραμμένες ανεξήγητες περιπτώσεις καρκίνου - που δεν δικαιολογούνταν από το «ιστορικό» του ασθενή. Σ' αυτά θα πρέπει να προστεθούν και οι 2.500 τεχνητές διακοπές κύησης που έγιναν στην Ελλάδα κατά το διάστημα αμέσως μετά την καταστροφή, για προληπτικούς λόγους, σύμφωνα με τη Διεθνή Επιθεώρηση Μολυσματικών Ασθενειών (1986-87).

Όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν πάντως ότι λόγω της συγκάλυψης των πραγματικών στοιχείων από τις αρχές της τότε Σοβιετικής Ένωσης, κανείς ποτέ δεν θα μάθει τις πραγματικές διαστάσεις της καταστροφής. Όμως ακόμα και οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις είναι τρομακτικές. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ουκρανικού υπουργείου Υγείας, περίπου 33.000 άνθρωποι έχουν χάσει μέχρι τώρα τη ζωή τους εξαιτίας των συνεπειών του Τσερνόμπιλ και 400.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Στις περιοχές που μολύνθηκαν ζούσαν 17.223.700 άνθρωποι. H καταστροφή του Τσερνόμπιλ έχει επιφέρει μία μαζική αύξηση των καρκίνων, κυρίως του θυρεοειδούς, στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο.

Πολλοί τότε πίστεψαν ότι με το μεγαλύτερο ίσως ατύχημα της βιομηχανικής εποχής, ήρθε και το τέλος της πυρηνικής βιομηχανίας. Είκοσι ένα χρόνια μετά, οι προβλέψεις διαψεύδονται. Αν και σημαντικά ζητήματα όπως αυτό της διάθεσης των αποβλήτων δεν έχουν καν αντιμετωπισθεί, αν και το ζήτημα της ασφάλειας έχει ανεβάσει ψηλά το κόστος της πυρηνικής κιλοβατώρας, το λόμπι των πυρηνικών αντεπιτίθεται. Όχι τόσο στην Ευρώπη όπου μια σειρά από χώρες έχουν ήδη καταθέσει προγράμματα αποπυρηνικοποίησης, όσο στις ανερχόμενες οικονομίες και τα περιφερειακά κράτη. Πρώτη στον κατάλογο η Κίνα, αλλά και 15 ακόμα χώρες μεταξύ των οποίων η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και η... Αυστραλία με τις ευλογίες των ΗΠΑ και με την ανοχή της E.E. Και βεβαίως το Ιράν, όπου το ενεργειακό σκοπίμως συναρτάται με το θέμα των εξοπλισμών με τα γνωστά συνεπακόλουθα ένθεν και ένθεν.

ΕΙΝΑΙ ουτοπία να πιστεύει κανείς ότι το Τσερνομπίλ τελείωσε. Η 26η Απριλίου 1986 ήταν απλώς η αρχή. Οι επιστήμονες και οι ειδικοί που δημιούργησαν αυτόν τον τεχνολογικό «πολιτισμό» απέκρυψαν από την κοινωνία τις συνέπειες.

Όσα πρέπει να θυμόμαστε

@ Εκείνη την ώρα στο εργοστάσιο βρίσκονταν περίπου 200 εργαζόμενοι των οποίων οι ενασχολήσεις σχετίζονταν με την ομαλή λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων 1, 2 και 3, καθώς και με το πρόγραμμα ελέγχου που λάμβανε χώρα στον αντιδραστήρα 4 όπου και σημειώθηκε η έκρηξη. Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου υπήρχαν άλλοι εργάτες οι οποίοι δούλευαν σε νυχτερινή βάρδια για την κατασκευή των αντιδραστήρων 5 και 6 που επρόκειτο να λειτουργήσουν το Φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς. Μέσα σε τέσσερις μήνες, από τη ραδιενέργεια κι από εγκαύματα λόγω της θερμότητας, πέθαναν 28 εκ των πυροσβεστών που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος και διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το 2004.

@ Σύμφωνα με την επανεκτίμηση του ατυχήματος από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας που έγινε το 1992, οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να προκάλεσαν το Πυρηνικό Ατύχημα στο Τσερνόμπιλ:

- Κάποια βλάβη στην αντλία ή κράτηση της αντλίας που πραγματοποιούσε την κυκλοφορία του ψυκτικού μέσου.

- Στο εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ το ψυκτικό μέσον ήταν ζέον ύδωρ.
- Ενδεχόμενη διαταραχή λειτουργίας της αντλίας ψύξης ή κένωσή της από ψυκτικό.

@ Οι περισσότεροι από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες του Τσερνομπίλ συνέχισαν να λειτουργούν για αρκετά χρόνια μετά το ατύχημα. Ο τελευταίος έκλεισε το 2000.

@ Η ραδιενέργεια είναι μια αφηρημένη έννοια για όσους ζουν κοντά στο Τσερνομπίλ. Δεν μπορείς να την δεις ή να την γευτείς. Η περιοχή σήμερα έχει διαιρεθεί σε ζώνες, ανάλογα με τα επίπεδα της μόλυνσης. Η ζώνη 1 εκκενώθηκε. Στους κατοίκους της ζώνης 2 έγιναν επίμονες συστάσεις να εγκαταλείψουν την περιοχή, ενώ απαγορεύεται η εγκατάσταση νέων κατοίκων. Στη ζώνη 3 επιτρέπεται να εγκατασταθούν νέοι κάτοικοι, καθώς και να επιστρέψουν οι παλιοί. Όσοι έχουν τη δυνατότητα, μένουν μακριά.

@ Το Πριπγιάτ ήταν μια μεγάλη και όμορφη πόλη της Ουκρανίας, που απείχε μόλις πέντε χιλιόμετρα από το πυρηνικό εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ. Πριν από την καταστροφή «η μουσική γέμιζε τους δρόμους τα Σαββατοκύριακα και οι κάτοικοι ξεχύνονταν με τα πόδια τους στα πάρκα. Σήμερα είναι όλα νεκρά. Οι δείκτες του ρολογιού σταμάτησαν για πάντα εκεί. Από τους πενήντα χιλιάδες κατοίκους της πόλης σήμερα δεν έχει μείνει κανένας. Το Πριπγιάτ μετατράπηκε σιγά-σιγά σε μια πόλη φάντασμα μια βουβή κι απειλητική προειδοποίηση για ολόκληρο τον πλανήτη μας». Έτσι περιγράφει τις εντυπώσεις του ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Μπελιακώφ.

@ Η πυρηνική καταστροφή ήταν, σύμφωνα με ορισμένους πολιτικούς αναλυτές, η αρχή του τέλους της ΕΣΣΔ και του Μιχ. Γκορμπατσώφ, ο οποίος είχε πάρει τα ηνία της εξουσίας ένα χρόνο νωρίτερα (Μάρτιος 1985). Τον Απρίλη του 1986 ετέθη εκτός λειτουργίας, με τραγικό τρόπο για την Ανθρωπότητα, ο πυρηνικός αντιδραστήρας Τσέρνομπιλ Νο 4 και πέντε χρόνια αργότερα, το Νοέμβρη του 1991 ετέθη εκτός νόμου (προεδρεύοντος μάλιστα του Μιχ. Γκορμπατσώφ!) το ΚΚΣΕ. Και το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου διαλύθηκε η ΕΣΣΔ. Ποιος μπορούσε να το προβλέψει έξι χρόνια νωρίτερα, όταν ο Μιχ. Γκορμπατσώφ εγκαινίαζε τη γκλάσνοστ και την περεστρόικα;

@ Σήμερα, ενάμισι χιλιόμετρο απ' ό,τι έχει απομείνει από τον τέταρτο αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ, ένα ζευγάρι μεγάλα ελάφια περιφέρονται ανέμελα.
Στο γειτονικό Πριπιάτ, φάντασμα μιας πόλης στην οποία ζούσαν 50.000 άνθρωποι προτού αναγκαστούν να διαφύγουν εκείνο το τρομακτικό απόγευμα του 1986, το τοπίο της σοβιετικής πολεοδομίας έχει δώσει τη θέση του σ' έναν άγριο δρυμό.
Tα επίπεδα της ραδιενέργειας παραμένουν πολύ υψηλά για να κατοικήσει άνθρωπος, αλλά στην εγκαταλελειμμένη πόλη ακούγονται τραγούδια πουλιών και το κελάρυσμα των ρυακιών που σχηματίζει το χιόνι που λειώνει.
Είκοσι ένα χρόνια από την έκρηξη του αντιδραστήρα, η μουλιασμένη στη ραδιενέργεια «νεκρή ζώνη» του Τσερνομπίλ δεν μοιάζει τελικά και τόσο νεκρή.
Κι έτσι ελπιδοφόρα διάλεξα να κλείσω για σήμερα...

11 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

στα κανάλια δεν το είδα πουθενά. Να είσαι καλά πουμας το θύμησες και δεν το ξέχασες

μαριάννα είπε...

Πέρασαν κιόλας 21 χρόνια; Έλεος! Χθες μου φαίνεται πως ήταν... ΄
Συγχαρητήρια πολλά για το αρχείο σου Σπύρο! Είναι μοναδικά τα άρθρα σου και πραγματική ενημέρωση και γνώση το μπλογκ σου. Χαίρομαι να σε διαβάζω όχι μόνο γιατί γράφεις πολύ όμορφα, αλλά και γιατί ανασύρεις ενδιαφέροντα θέματα, με πολύτιμες πληροφορίες.

proserpina είπε...

Εμένα οι δικοί μου εκείνες τις μέρες, μετά απο μια βροχή που έριξε, μάζεψαν χόρτα, τα έφαγαν και ήπιαν και το ζουμί, όπως συνήθιζαν, 'γιατί είναι θρεπτικό'. Δεν ξέρω αν είναι τυχαίο, όμως ο πατέρας μου πρόπερσι έκανε εγχείρηση για αφαίρεση καρκίνου στο παχύ έντερο...

Εμένα αυτό που με τρελαίνει είναι η ολιγωρία και η μη ενημέρωση: πόσες μέρες έπρεπε να περάσουν για να ενημερωθεί ο κόσμος για το γεγονός; Πώς μπορούν να παίζουν έτσι με ανθρώπινες ζωές; Ακούγεται πολύ αφελές όλο αυτό, αλλά πραγματικά δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί ένας άνθρωπος απο μια λανθασμένη αντίληψη περί αξιοπρέπειας, αξιοπιστίας, και δεν ξέρω τί άλλο, της εταιρίας/κυβέρνησης του να προξενεί τόσο κακό σε τόσες χιλιάδες ανθρώπων...

Ανώνυμος είπε...

Απ'τη μια σκέφτομαι , χαρά στο κουράγιο του που γράφει όλα αυτά , που χρειάζονται κόπο,από την άλλη σκέφτομαι ότι βρίσκουν στόχο

Σκέψη 1η , τικ τακ , τικ τακ , αυτή η ιδέα του επόμενου τικ που θα είναι μοιραίο στο ρολόι δεν ξεκολλάει από το κεφάλι μου. Είναι τρομερό πως βρίσκεσαι στο τικ , και σκέφτεσαι τι φαγητό να έχεις σπίτι ,πως λίγο νυστάζεις,τέλειωσε το γάλα , και στο τακ να είσαι στο κέντρο μια πυρηνικής καταστροφής.

Σκέψη 2η , πόσο έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε αριθμούς , νούμερα , ποσά , πόσο θλιβερό είναι να αναγκαζόμαστε να κλείνουμε μέσα σε αριθμούς τον ένα και τον άλλο και τον άλλο και τον άλλο άνθρωπο πόσο θλιβερό να συνθλίβονται τόσα ανθρώπινα πρόσωπα σε ένα νούμερο-σταυρό.

Μου άρεσε πολύ το τελευταίο σου @
Ιδιαίτερα αυτό :"αλλά στην εγκαταλελειμμένη πόλη ακούγονται τραγούδια πουλιών και το κελάρυσμα των ρυακιών που σχηματίζει το χιόνι που λειώνει."

Ανώνυμος είπε...

είμαι συνάδελφός σου και είναι τιμή στη δημοσιογραφία να υπάρχεις εσύ. Μας πρόλαβες όλους, κανείς μας δεν το θυμόταν και τώρα αισθάνομαι ντροπή. Σπύρο, απλά συνέχισε αυτό που κάνεις...

Θεραπευτής είπε...

Χαρα στο κουραγιο σου.Συνεχισε γιατι μας προσφερεις γνωσεις και τροφη για σκεψη που δυσκολα βρισκει κανεις σημερα.

o kairos είπε...

Οι οζοι του θηρεοειδους εχουν εμφανιστει στο 90% του ελληνικου πληθυσμου απο το Τσερνομπιλ μεχρι σημερα.Βεβαιωμενη παρενεργεια.Να σαι καλα.

Ανώνυμος είπε...

Θύμα κι εγώ σαφώς:-) κι αιώνιος μαθητής με εσάς που "έμπλεξα". Μπράβο κύριε Σπύρο μας.

Φράνσις είπε...

Δεν το θυμόμουν, και δεν πήρε το ματι μου τίποτα στις εφημερίδες.
Εχουμε και τον Κηφισό τώρα τελευταίως που μαυρίζει, ύποπτα. Κάποιοι τον χρησιμοποιουν ως χαβούζα;
μάκια sweety.

Σπύρος Σεραφείμ είπε...

@ άννα: να είσαι καλά, σε ευχαριστώ!
@ γητεύτρ(ι)α: χαίρομαι που σου αρέσει το μπλογκ, γράφω με κέφι!
@ proserpina: κι εμένα ο πατέρας μου έχει ταλαιπωρηθεί με την ίδια εγχείρηση. Σε νιώθω.
@ Roxanne: χαίρομαι που με διαβάζουν Άνθρωποι που με καταλαβαίνουν…
@ Κωνσταντίνε: όλοι μαζί μπορούμε να θυμίζουμε στους συνανθρώπους μας πράγματα. Ετσι και μόνο έτσι δε θα είμαστε «κωλοδημοσιογράφοι»
@ θέραπιστ: να είσαι κι εσύ καλά. Κουράγιο να έχουμε όλοι…
@ καιρέ μου: κάθε μέρα που ξυπνάω παίρνω Τ4 των 100 και θα το παίρνω εφ’ όρου ζωής…
@ sardonian: Μαθητές είμαστε όλοι μας. Κάθε μέρα μαθαίνουμε κι από κάτι…
@ auburn: ούτε εγώ είδα κάτι ανάλογο στα ΜΜΕ. Δυστυχώς…

Σπύρος Σεραφείμ είπε...

@ auburn: πράγματι, σε σχέση με τον Κηφισό, υπάρχει πρόβλημα. Κατά μήκος του Κηφισού υπάρχουν τουλάχιστον 500 επιχειρήσεις που ρυπαίνουν με επικίνδυνα τοξικά, υγρά και στερεά απόβλητα παραβιάζοντας την ελληνική νομοθεσία εγκυμονώντας κίνδυνο για την υγεία των κατοίκων.
Ο ποταμός προστατεύεται από προεδρικό Διάταγμα του '94 το οποίο δεν έχει εφαρμοστεί, ενώ ο φορέας διαχείρισης που υπάρχει από το 2002 δεν έχει χρηματοδοτηθεί από το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ.
Όπως καταδεικνύει πανελλαδική έρευνα της VPRC 52% των Ελλήνων θεωρεί ότι η κατάσταση του περιβάλλοντος είναι κακή ενώ 13% θεωρεί ότι είναι καλή.
Συγκεκριμένα, το 19% των Ελλήνων θεωρεί ότι το σημαντικότερο πρόβλημα του περιβάλλοντος σήμερα στη χώρα μας είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και η έλλειψη οξυγόνου ενώ 8% θεωρεί ότι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Σε ερώτηση σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος τα τελευταία 10 χρόνια το 78% άπαντα ότι έχει χειροτερέψει...