Σκόρπιες, τουρκικές σκέψεις

Σήμερα, μου ήρθε ένα email από μια καλή, παλιά συνάδελφο από το Αλαφουζέικο, που έλεγε: «Το Κοινοβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης πιέζει την τουρκική κυβέρνηση να επαναλειτουργήσει τον Καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας από μουσείο - σε Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, ως προϋπόθεση για την αποδοχή της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εντούτοις, το Κοινοβούλιο έχει ορίσει ότι απαιτούνται 1.000.000 ηλεκτρονικές υπογραφές, προτού να κάνει αυτήν την συνομιλία».
Αυτό, βέβαια, το ίδιο ακριβώς mail, μου είχε έρθει και πριν από τρία χρόνια, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα...
Από την άλλη, έχουμε μουσαφίρη, (που είναι τουρκική λέξη): Στη χώρα μας βρίσκεται ο Γιασάρ Μπουγιούκανιτ και ήρθε η ώρα να θέσω ερώτηση:
Τα ράσα κάνουν τον παπά (ή, έστω, τον ιμάμη); Αυτό, πάντως, φαίνεται να ισχύει για τον στρατηγό, αρχηγό των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, που προχθές, με κοστούμι, πρότεινε ειρήνη και αφοπλισμό, ενώ χθες, ένστολος, επανέλαβε το μανιφέστο των τουρκικών πάγιων θέσεων για το Αιγαίο.
Έτσι, είναι μια καλή ευκαιρία να σας πάω ένα ταξιδάκι στη γείτονα και να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου…

Βρέθηκα για πρώτη φορά στην Πόλη τον Νοέμβριο του 1994. Τώρα, εκ των υστέρων που το σκέφτομαι, ακόμη δεν μπορώ να καταλάβω γιατί άργησα τόσο να την επισκεφθώ. Η Κωνσταντινούπολη είναι η πιο τυλιγμένη στον θρύλο πόλη του παρελθόντος μας. Από πρακτική άποψη βρίσκεται και πολύ κοντά και, για όποιον ενδιαφέρεται, είναι και πολύ φθηνή.

Εκείνο το πρωινό μιας ηλιόλουστης ημέρας το αεροπλάνο της Oλυμπιακής απογειώθηκε από το Ελληνικό στις οκτώ και ύστερα από μία ώρα ακριβώς προσγειωνόταν στην Πόλη. Περνώντας από τον έλεγχο διαβατηρίων ένιωσα ένα μικρό σφίξιμο. Τόσων αιώνων κακές σχέσεις αφήνουν σκιές. Μισή ώρα περίπου αργότερα, καθώς το ταξί έστριβε πάνω στον παραλιακό δρόμο που έχει στο πλάι του τα περίφημα παλιά τείχη της Κωνσταντινούπολης, αντίκρισα για πρώτη φορά την Αγία Σοφία. O έλληνας τουρίστας στην Πόλη είναι διαφορετικός από όλους τους υπόλοιπους. Καθώς έβλεπα για πρώτη φορά την Αγία Σοφία, διαπίστωσα ότι είχα ένα συναίσθημα σαν να έμπαινα σε κάποια Ζώνη του Λυκόφωτος, που αφορά μόνο τον έλληνα επισκέπτη. Ήταν μια επίσκεψη σε κάποιον παρελθόντα χρόνο του οποίου η πιο φωτεινή στιγμή ίσως και να ήταν αυτή της πτώσης του. Έτυχε εκείνες τις ημέρες που βρέθηκα στην Πόλη να διαβάζω και ένα υπέροχο μυθιστόρημα, το «Πήραν την Πόλη, πήραν την...», ίσως το καλύτερο που έχει γραφτεί για την πτώση της Πόλης, και έτσι επηρεασμένος όπως ήμουν τις στιγμές της επίσκεψης, είτε στην εκκλησιά είτε στο Πατριαρχείο, είχα την εντύπωση πως περπατούσα ανάμεσα σε φαντάσματα.

Για εμάς τους Έλληνες η Πόλη ήταν και παραμένει οικεία. Ύστερα από μια μόλις ημέρα παραμονής έχεις την εντύπωση ότι η πόλη σού είναι γνωστή από πάντα. Το βράδυ στο παζάρι, όταν οι Τούρκοι μαθαίνουν ότι είσαι Έλληνας, σε αντιμετωπίζουν διαφορετικά από τους άλλους. «Α, Γιουνάν», λένε κι ανοίγουν τα χέρια τους. Είτε το θέλουμε είτε όχι, είμαστε πιο γνώριμοι μεταξύ μας από ό,τι με όλους τους άλλους.

Ένα από εκείνα τα βράδια καθόμουν στο υπαίθριο εστιατόριο του ξενοδοχείου μας και κοίταζα πέρα. Λίγο πιο κάτω ήταν τα νερά του Βοσπόρου και πέρα, στην άλλη όχθη, το ανατολικό μέρος της Πόλης. Λίγο πιο πάνω η μεγάλη γέφυρα που ενώνει την Ασία με την Ευρώπη, το σημείο όπου η Δύση συναντά την Ανατολή, εκεί όπου ήρθαν σε επαφή και συγκρούστηκαν πολιτισμοί και θρησκείες.

Ωραία είναι αυτά. Η αναπόληση του παρελθόντος έχει μια μελοδραματική και επική γεύση. Γι' αυτό μας αρέσει να αναπολούμε το παρελθόν. Επειδή φαντάζει μεγάλο. Εξίσου καλό όμως, και ακόμη περισσότερο, είναι το να «αναπολούμε» καμιά φορά και το μέλλον. Εκείνο το βράδυ, κοιτάζοντας τα σκοτεινά νερά του Βοσπόρου που κυλούν απαράλλακτα εδώ και αιώνες, δεν μπορούσα παρά να σκεφτώ πόσο σχετικά είναι όλα. Ποιος ξέρει πόσα εκατομμύρια άνθρωποι μέσα στην ιστορία και κάτω από ποιες συνθήκες έχουν κοιτάξει αυτά τα νερά... Και δεν μπορώ να κρύψω πόσο εκτός εποχής μού φαινόταν εκείνες τις στιγμές η χρόνια πια αντιπαράθεση της Ελλάδας με την Τουρκία.

Μέσα στους αιώνες βέβαια υπήρξαν πάρα πολλά που μας χώρισαν και κάμποσα που μας χωρίζουν ακόμα, το έχω γράψει ξανά (κάνε κλικ, ντε!). Εκείνο που έχει αλλάξει σήμερα, πέρα από διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες που συγκλίνουν στο σήμερα, είναι το ότι από οικονομική άποψη στη σημερινή εποχή η ειρήνη δυνητικά μπορεί να παραγάγει μεγαλύτερο αποτέλεσμα από ό,τι η ένταση.
Θα μου πείτε, «μπορούν να αλλάξουν νοοτροπίες αιώνων, πολιτικές και ολόκληρες κυβερνήσεις;». Δεν ξέρω εάν τελικά, μπορούν, θα το ήθελα, όμως.
Το σίγουρο είναι ότι ο τσάμπα πατριωτισμός και ο μικροπολιτικός υπολογισμός είναι, στο μυαλό μου, εκτός τόπου και χρόνου.
Μόλις έπεσαν και οι τελευταίες νότες από το OST της Πολίτικης Κουζίνας, αλλά στα μάτια μου δεν μπορεί να σβήσει αυτή η λάμψη στο Βόσπορο. Το μυαλό έφυγε και πάλι, πήγε πίσω σε ένα κορίτσι γκιουζέλ, στην Dudu. Στις βόλτες στα σοκάκια της Πόλης. Στην ατάκα «πρέπει να χωρίσουμε, δε θα μας βγάλει πουθενά. Είσαι Έλληνας στρατιώτης, είμαι απ’ την Τουρκία».
Η τηλεόραση που παίζει μπροστά μου, με επαναφέρει στην πραγματικότητα.
Ο δημοσιογράφος που λέει τα παραπολιτικά - και τα ξέρει καλά, σα συνταγή για ιμάμ - λέει με κομπασμό ότι πρώτος αυτός αποκαλύπτει πως «παίζει ραντεβού Ντόρας - Γκιουλ στο Βελιγράδι».
Χμ… Εκεί θα σας πάω από Δευτέρα.

Υ.Γ.1: «Dudu» σημαίνει «όμορφη κυρά»…
Υ.Γ.2: Για αύριο Σάββατο ετοιμάζω αφιέρωμα. Στο φούρνο το έχω, ψήνεται…