Υδάτινος πολιτισμός

Ήταν σαν σήμερα, 25 Ιουνίου 1996. Ο Ζακ-Υβ Κουστώ έκλεισε τελικά τα μάτια του στο σπίτι του στο Παρίσι. Δεν ήταν μόνο Ωκεανολόγος, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.
Ήταν ο άνθρωπος που μας έμαθε τι θα πει βυθός.
Ο Γάλλος, βούτηξε σε τόσο μεγάλα και παρθένα βάθη που κανείς δεν δύναται να αμφισβητήσει τον ηρωισμό των καταδύσεών του.
Σε έναν εντελώς άγνωστο, μπλε κόσμο.
Πριν από τον Κουστώ η επαφή μας με αυτόν τον κόσμο - και με όλα αυτά τα πολύχρωμα πλάσματα που λικνίζονται μέσα του - διαρκούσε όσο και μια υποβρύχια, ανθρώπινη αναπνοή.
Δεν ξέρω για εσάς, αλλά εγώ μεγάλωσα με τον Κουστώ. Μάλιστα, όταν τα άλλα παιδάκια απαντούσαν «αστροναύτης» στην ερώτηση «τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις», εγώ απαντούσα «Κουστώ». Κουστώ, φυσικά και δεν έγινα, αλλά είχα και εκείνη τη συνάντηση με το «μεγάλο λευκό», οπότε το «άθλημα» το παράτησα τελείως.

Όσα πρέπει να θυμόμαστε και να γνωρίζουμε

@ Τα περίεργα γυαλιά που φορούσαν οι αλιείς μαργαριταριών ενέπνευσαν τον Κουστώ να κατασκευάσει την πρώτη μάσκα καταδύσεων, το 1936. Με τη βοήθεια της μάσκας ο Κουστώ έκανε συνεχείς καταδύσεις και εξερευνήσεις. Καθώς όμως ήθελε να παραμένει όσο το δυνατόν περισσότερο κάτω από το νερό, καταπιάστηκε με την κατασκευή μιας στολής που θα διατηρούσε ζεστό το σώμα του δύτη αλλά και μιας συσκευής παροχής οξυγόνου. Ταυτόχρονα έφτιαξε μια αδιάβροχη θήκη για την κάμερα, ώστε να μπορεί να κινηματογραφεί όσα έβλεπε. Με τη βοήθεια του έμπειρου μηχανικού Εμίλ Γκανιάν, το 1943, κατάφερε να φτιάξει την ολοκληρωμένη στολή του δύτη.

@ Ο Κουστώ έπεισε τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές της Γαλλίας να δημιουργήσουν μια υποβρύχια ερευνητική ομάδα. Το 1950 ιδρύθηκε η Γαλλική Ωκεανογραφική Υπηρεσία και δύο χρόνια αργότερα το Κέντρο Εξελιγμένων Θαλάσσιων Ερευνών. Ο Κουστώ παράλληλα είχε ξεκινήσει το γύρισμα των πρώτων του ντοκυμαντέρ τα οποία και βραβεύτηκαν στο Φεστιβάλ των Καννών. Τότε αγόρασε ένα παλιό ναρκαλιευτικό σκάφος το οποίο μετέτρεψε σε εξερευνητικό και το ονόμασε «Καλυψώ». Σαν άλλος Οδυσσέας ξεκίνησε μαζί με τη δική του πλωτή νύμφη για να εξερευνήσει τον «Σιωπηλό Κόσμο», όπως ονόμασε τον βυθό της θάλασσας. (Ένας χαρακτηρισμός που έγινε τίτλος του βιβλίου που έγραψε το 1953, το οποίο πούλησε 5 εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 22 γλώσσες.)

@ Το 1955 ο Κουστώ ξεκίνησε ένα ταξίδι 13.800 μιλίων για να καταγράψει στο κινηματογραφικό φιλμ όλα όσα περιέγραφε στις σελίδες του βιβλίου. (Ένας από τους βοηθούς κινηματογραφιστές ήταν ο νεαρός τότε Λουί Μαλ.) Έτσι άρχισε μια απίστευτη διαδρομή που οδήγησε τον Κουστώ στα βάθη όλων των θαλασσών του πλανήτη, στη δημιουργία εκατοντάδων ντοκυμαντέρ και ταινιών που κέρδισαν πολλά βραβεία (ανάμεσά τους δέκα Εμι και ένα Οσκαρ). Ήταν ο πρώτος που ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με καρχαρίες και φάλαινες, εξερεύνησε αμέτρητα ναυάγια, ενώ προσπάθησε να δώσει απαντήσεις σε διαφόρους θρύλους όπως αυτόν της Ατλαντίδας. Γι' αυτόν τον σκοπό επισκέφθηκε μάλιστα αρκετές φορές τα δικά μας νερά, ερευνώντας από το 1955 ως το 1976 διάφορες περιοχές ανάμεσα στη Σαντορίνη και στην Κρήτη. Σε δηλώσεις του τον Νοέμβριο του 1976 ο Κουστώ απέκλεισε την ύπαρξη της Ατλαντίδας στη συγκεκριμένη περιοχή, κάτι που υποστήριζαν πολλοί.

@ Τα τελευταία 17 χρόνια της πολυτάραχης ζωής του ο Κουστώ αντιμετώπισε πολλά προβλήματα, με κορυφαίο όλων τον θάνατο του γιου του, Φιλίπ, τον οποίο προόριζε για διάδοχό του. Έτσι υποχρεώθηκε να συνεργαστεί με τον μεγαλύτερο γιο του, Ζαν Μισέλ, με τον οποίο όμως είχαν πολύ κακές σχέσεις. Το 1990 η σύζυγός του, Σιμόν Μελχιόρ, η οποία τον ακολουθούσε σε όλες του τις περιπέτειες, πέθανε. Ο Κουστώ, σε ηλικία 79 ετών, παντρεύτηκε τη Φρανσίτ Τριπλέ, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Οι συνεχείς τριβές με τον Ζαν Μισέλ οδήγησαν τον τελευταίο να αποχωρήσει από το Ίδρυμα Κουστώ το 1992. Το τελικό χτύπημα για τον ηλικιωμένο αλλά πάντοτε μαχόμενο εξερευνητή ήρθε το 1996, όταν το θρυλικό «Καλυψώ» προσάραξε σε ύφαλο στο λιμάνι της Σιγκαπούρης με αποτέλεσμα να βυθισθεί.

@ Ο ίδιος ο Κουστώ κέρδισε παγκοσμίως τη φήμη του υπέρμαχου του περιβάλλοντος. Το 1978 είχε δαπανήσει 900.000 δολάρια για μια έρευνα για τα τοξικά απόβλητα στη Μεσόγειο. Μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας από το 1988, είχε πάρει δραστήρια μέρος στις διεθνείς διαμαρτυρίες για τη ρύπανση των θαλασσών. Το 1995 ένωσε τη φωνή του στις διεθνείς αντιδράσεις κατά της επανάληψης των γαλλικών πυρηνικών δοκιμών στο Νότιο Ειρηνικό από τον Γάλλο πρόεδρο Ζακ Σιράκ.

@ Το έργο του πρωτοπόρου εξερευνητή των θαλασσών συνεχίζουν σήμερα οι γιος του Ζαν Μισέλ, αλλά και τα εγγόνια του Σελίν και Φαμπιάν. Μόνο που στις μέρες μας τα πράγματα έχουν πια αλλάξει: Δυστυχώς δεν είναι μόνο η αγάπη για τον άγνωστο κόσμο των θαλασσών που έλκει την οικογένεια Κουστώ σε καταδύσεις και εξερευνήσεις! Είναι μαζί και η αγωνία τους για το αύριο του υδάτινου κόσμου (το οποίο - ας μην ξεχνάμε - είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το δικό μας αύριο). Εδώ και χρόνια ο Ζαν Μισέλ Κουστώ ίδρυσε το μη κερδοσκοπικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό ίδρυμα Ocean Futures Society. Στόχος του ιδρύματος είναι να συμβάλει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης μας σχετικά με το περιβάλλον, να μας κάνει να αντιληφθούμε ότι όλοι έχουμε ευθύνη και όλοι μπορούμε να υιοθετήσουμε έναν τρόπο ζωής φιλικό προς αυτό.

Πηγές
Βήμα
Τα Νέα
* www.cousteau.org/

Αντί επιλόγου, μια κατάδυση

Ο Ζακ Υβ Κουστώ (θα συνεχίσω να τον γράφω Κουστώ, με ωμέγα), θα μείνει για πάντα στο μυαλό μου, ως ο άνθρωπος που με πήγε εκεί που δεν θα μπορούσα να πάω μόνος μου. Υπήρχαν πολλά μαύρα στίγματα στη ζωή και στην καριέρα του, του αποδόθηκαν αρκετές κατηγορίες. Εγώ δεν θέλω να τα θυμάμαι αυτά.
Στα μάτια μου είναι και θα είναι ο Σιωπηλός Κόσμος του και στα αυτιά μου η μουσική που έντυνε τα ντοκιμαντέρ του…

Υ.Γ1: Αφιερωμένο στο Sardo. Click-@, κάποιοι αλήτες-ρουφιάνοι-δημοσιογράφοι στα blogs, δεν γράφουμε μόνο αυτοβιογραφικά, δεν γράφουμε για να κάνουμε επίδειξη, το ποιος είναι ο καθένας μας το ξέρει πρώτα ο ίδιος. Εδώ, γράφουμε το κάτι παραπάνω, από ό,τι θα γράφαμε στα Μέσα που δουλεύουμε. Και έτσι βγάζουμε από την ψυχούλα μας πράγματα. Όποιος θέλει τα παίρνει και τα κάνει δικά του. Σε φιλώ, φίλε!

Υ.Γ.2: Μη μασάτε με τη ζέστη. Σαν χθες, 24 Ιουνίου 1912, αφόρητος καύσωνας ενέσκηψε στην Αθήνα, με αποτέλεσμα να πεθάνουν από τη θερμοπληξία 14 άτομα και να γίνουν πρωτοσέλιδο σε όλες τις εφημερίδες της εποχής. Πάντα έκανε ζέστη…

Υ.Γ.3: Σαν σήμερα, 25 Ιουνίου 1991, η Γιουγκοσλαβία διασπάται. Σλοβενία και Κροατία κηρύσσουν την ανεξαρτησία τους. Οι παλιοί φίλοι του μπλογκ είχαν διαβάσει ένα κείμενο που είχα γράψει.
Οι νεότεροι φίλοι, που ήρθαν πρόσφατα στην παρέα, μπορούν να το διαβάσουν εδώ.